Εθισμός στο διαδίκτυο και ψυχολογικές διαταραχές

Ένας φαύλος κύκλος

Είναι δύσκολο να αποσαφηνιστεί τί αποτελεί την αιτία και τί το αποτέλεσμα. Φαίνεται, όμως, ότι σε πολλές περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με έναν φαύλο κύκλο: Ο εθισμός στο διαδίκτυο φαίνεται ότι μπορεί, σε συνάρτηση με άλλους παράγοντες, να προκαλέσει, να συντηρήσει ή και να οξύνει την κατάθλιψη, το άγχος, τους ψυχαναγκασμούς ή άλλα ψυχολογικά προβλήματα. Αντίστοιχα, αυτές οι καταστάσεις ενισχύουν την τάση για εξάρτηση από το διαδίκτυο. Όσο αυξάνεται η δυσφορία, το αίσθημα αδιεξόδου ή ο φόβος, τόσο κάποιος που έχει μάθει σε αυτού του τύπου την αντίδραση- αντιμετώπιση, θα επιλέξει να καταφύγει εκεί.

Απόδραση με κόστος

Ένα άτομο που βιώνει αρνητικά συναισθήματα μπορεί εύκολα να αναζητήσει παροδική ανακούφιση μέσα από το περιεχόμενο του ίντερνετ. Όμως, μετά από ώρες ενασχόλησης, τα ίδια συναισθήματα επανέρχονται πιο έντονα. Η μοναξιά, για παράδειγμα, οδηγεί συχνά στην αναζήτηση παρηγοριάς μέσα από τα social media. Αν και μπορεί προσωρινά να γεννηθεί η αίσθηση σύνδεσης, η απουσία πραγματικών σχέσεων εντείνει τελικά το αίσθημα του κενού.

Επιπτώσεις στους εφήβους

Iδιαίτερα στους εφήβους, ο εθισμός στο διαδίκτυο έχει μια ακόμη σοβαρή συνέπεια: εμποδίζει σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό την ανάπτυξη των κοινωνικών δεξιοτήτων, που είναι απαραίτητες για την δημιουργία όλων των μορφών διαπροσωπικών σχέσεων.

Μπορεί τα νεαρά άτομα να νιώθουν πιο ασφαλή πίσω από μια οθόνη, αλλά αποφεύγοντας δυσκολίες σύμφυτες με τις διαπροσωπικές επαφές, όπως την αίσθηση απόρριψης, τις συγκρούσεις κ.ά., δεν μαθαίνουν και να τις διαχειρίζονται.

Αποφεύγοντας την επαφή με τους άλλους ή το να έρθουν πραγματικά κοντά, καταλήγουν κάποιες φορές σε απομόνωση ή στην δημιουργία επιφανειακών σχέσεων με τους άλλους. Αυτή η συνθήκη αποτελεί ,το λιγότερο, το κατάλληλο έδαφος για την κατάθλιψη, το κοινωνικό άγχος και άλλες δύσκολες συναισθηματικά καταστάσεις που ευνοούνται από την έλλειψη ουσιαστικής επαφής.

Και στους ενήλικες…

Αν και το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο στις μικρότερες ηλικίες, δεν αφήνει ανεπηρέαστους και τους ενήλικες. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν τη σύνδεση ανάμεσα στον χρόνο που περνά κάποιος μπροστά σε μια οθόνη και την εμφάνιση ψυχοσυναισθηματικών δυσκολιών, όπως η μείωση της διάθεσης, η αυξημένη κόπωση ή η αίσθηση αποπροσανατολισμού.

Πολλές φορές, οι ενήλικες δεν αντιλαμβάνονται τον βαθμό της εξάρτησης ή δεν συνδέουν την ψυχική τους κατάσταση με την υπερενασχόληση με το ίντερνετ. Τείνουν να υποτιμούν τον αντίκτυπο, να το παίρνουν πιο «ελαφριά», χωρίς επίγνωση του κινδύνου που μπορεί να ενέχει το να περνά κανείς ώρες ολόκληρες μπροστά σε μια οθόνη — είτε πρόκειται για κινητό, τάμπλετ ή υπολογιστή. Είναι πολύ πιο εύκολο από όσο νομίζουμε να παγιδευτεί κανείς σε μια τέτοια συνήθεια, χωρίς να το καταλάβει.

Περιορισμός ή αλλαγή οπτικής;

Πολλοί προτείνουν τη μείωση του χρόνου μπροστά στις οθόνες ή την επιλογή πιο «ποιοτικής» online ενασχόλησης. Όμως είναι αυτό εφικτό; Στο ντοκιμαντέρ 'The Social Dilemma', άνθρωποι που εργάστηκαν μέσα σε μεγάλες εταιρείες συνδεδεμένες με την τεχνολογία και το διαδίκτυο αναφέρουν ότι οι πλατφόρμες αυτές είναι σχεδιασμένες για να 'μαγνητίζουν' την προσοχή και να προκαλούν εθισμό. Δεν είναι τόσο απλό να «αυτοπεριοριστεί» κανείς, ούτε να ελέγξει τα μικρότερα σε ηλικία άτομα.

Καλλιέργεια επίγνωσης και πρόληψης

Η πρόληψη του εθισμού στις οθόνες δεν βασίζεται μόνο στον περιορισμό του χρόνου, αλλά κυρίως στην καλλιέργεια επίγνωσης. Είναι σημαντικό να αναρωτιέται κανείς με ποιο σκοπό στρέφεται στο κινητό ή στον υπολογιστή: προσπαθεί να ξεφύγει από κάτι; Να γεμίσει ένα κενό; Να νιώσει λιγότερο μόνος; Η συνειδητοποίηση του «γιατί» μπορεί να βοηθήσει κάποιον να συνειδητοποιήσει ότι καλείται να αποφασίσει πάνω στην σχέση που επιθυμεί να έχει με το διαδίκτυο. Η ενίσχυση δραστηριοτήτων στον φυσικό κόσμο, η καλλιέργεια ουσιαστικών σχέσεων, η τακτική αποσύνδεση μέσα στη μέρα και η ενίσχυση ενδιαφερόντων εκτός οθόνης λειτουργούν προστατευτικά.